Uszczerbek na zdrowiu w prawie karnym
Uszczerbek na zdrowiu w prawie karnym może przybrać postać lekką, średnią lub ciężką, w zależności od natężenia skutków czynu niedozwolonego. Klasyfikacja prawna czynu ma zasadnicze znaczenie dla ostatecznego wymiaru kary, ponieważ każdy ze stopni uszczerbku jest zagrożony innym rodzajem i wymiarem sankcji.
Lekki uszczerbek na zdrowiu
Lekki uszczerbek na zdrowiu został przewidziany w art. 157 §2 k.k. Są to wszelkiego rodzaju naruszenia czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, które trwają nie dłużej niż 7 dni. Dla oceny skutków wypadku niezbędne jest skorzystanie z wiedzy biegłego z zakresu medycyny sądowej, dlatego w praktyce podczas rozprawy sądowej sąd powołuje specjalistę, który po analizie akt sprawy ocenia czas trwania skutku zdrowotnego.
Warto pamiętać, że w razie wątpliwości co do kompletności lub rzetelności opinii każda ze stron postępowania ma prawo wnosić o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej, a także wezwanie biegłego na rozprawę celem udzielenia odpowiedzi na pytania.
Zwykle ta ostatnia opcja okazuje się skuteczniejszym rozwiązaniem niż wysyłanie kolejnych pism procesowych, ponieważ pozwala na bezpośrednią konfrontację ze specjalistą. Wymaga jednak dużej zręczności w zadawaniu pytań biegłym oraz wiedzy z zakresu prawa i medycyny.
Lekki uszczerbek na zdrowiu jest zagrożony karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Ze względu na istotną różnicę dzielącą sankcję za lekki oraz średni uszczerbek na zdrowiu sprawcy szkody będzie zależało na wykazaniu, że uraz nie trwał dłużej niż 7 dni, natomiast poszkodowanemu – wręcz przeciwnie.
Średni uszczerbek na zdrowiu
Średni uszczerbek na zdrowiu to wszystkie urazy, które mieszczą się między lekkim a ciężkim uszczerbkiem. Zgodnie z art. 157 §1 k.k. średnim uszczerbkiem na zdrowiu będzie naruszenie czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, które nie nosi znamion ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Może on obejmować np. złamany nos, rękę lub żebra, które będą stanowiły naruszenie czynności narządu, a także wszelkiego rodzaju powikłania chorobowe będące skutkiem urazu – to z kolei jest rozstrój zdrowia.
Kodeks karny przewiduje w przypadku średniego uszczerbku na zdrowiu karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
W przypadku nieumyślnego spowodowania lekkiego lub średniego uszczerbku na zdrowiu kara jest niższa i obejmuje grzywnę, karę ograniczenia wolności albo karę pozbawienia wolności do 1 roku.
Czasami, zamiast usiłować na siłę wykazać różnicę między lekkim a średnim uszczerbkiem na zdrowiu, pełnomocnik może przyjąć taktykę zmierzającą do wykazania nieumyślności działania sprawcy.
Należy jednak podkreślić, że – pomimo tożsamości sankcji – w przypadku nieumyślności działania sprawcy nadal znajdują zastosowanie sędziowskie dyrektywy wymiaru kary. Pozwalają one sądowi wymierzać różne kary nawet za przestępstwa zagrożone taką samą sankcją, o ile mieszczą się one w ustawowych „widełkach”.
Różnica między lekkim a średnim uszczerbkiem na zdrowiu leży nie tylko w sankcji, ale również w trybie ścigania sprawcy. W przypadku uszczerbku lekkiego ściganie następuje przede wszystkim z oskarżenia prywatnego, co wymaga aktywności od pokrzywdzonego.
Ciężki uszczerbek na zdrowiu
Ciężki uszczerbek na zdrowiu przewidziany w art. 156 k.k. jest najpoważniejszą formą uszkodzenia ciała stypizowaną w kodeksie karnym. Znamieniem niezbędnym do jego stwierdzenia jest spowodowanie przez sprawcę:
● pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy lub zdolności płodzenia;
● ciężkiego kalectwa;
● ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej;
● choroby realnie zagrażającej życiu;
● trwałej choroby psychicznej;
● całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie;
● trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.
W przypadku wystąpienia któregokolwiek z tych skutków sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata, a w przypadku działania nieumyślnego – karze pozbawienia wolności do lat 3. Co więcej, jeżeli wskutek ciężkiego uszczerbku na zdrowiu doszło do śmierci poszkodowanego, kara pozbawienia wolności jest wymierzana w wymiarze minimum 5 lat, 25 lat lub nawet dożywocia.
Warto pamiętać, że ustawodawca konsekwentnie zaostrza sankcje za wybrane przestępstwa. Z dniem 12 marca 2023 roku wchodzi w życie zmiana kodeksu karnego, która podwyższa karę pozbawienia wolności za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
W sprawach karnych dotyczących uszczerbku na zdrowiu kluczowe znaczenie ma wykazanie stopnia natężenia działania szkodzącego sprawcy. Odpowiednio dobrana argumentacja pozwala na podważenie stanowiska oskarżyciela publicznego albo prywatnego i uzyskanie łagodniejszej kary lub nawet umorzenie postępowania.
Odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu
Niezależnie od sankcji karnej poszkodowany w wyniku wypadku samochodowego ma prawo dochodzić naprawienia szkody przed sądem cywilnym. Podmiotem zobowiązanym do wypłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia jest towarzystwo ubezpieczeniowe, w którym sprawca czynu niedozwolonego miał wykupioną polisę OC.
W przypadku braku wykupionego OC naprawienia szkody można żądać bezpośrednio od sprawcy wypadku. Jeżeli okaże się on niewypłacalny, roszczenie należy zgłosić do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, który następnie będzie usiłował odzyskać od sprawcy kwotę w ramach regresu (roszczenia zwrotnego).
W przepisach prawa cywilnego dokonuje się rozróżnienia roszczeń odszkodowawczych w zależności od tego, czy dotyczą szkody majątkowej (odszkodowanie), czy też niemajątkowej (zadośćuczynienie).
Różnica jest o tyle istotna, że wypłacone odszkodowanie nigdy nie może przekroczyć wysokości szkody, zgodnie z zasadą pełnej restytucji. Odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu może obejmować np. pokrycie kosztów zakupionych leków, konsultacji lekarskich lub zabiegów medycznych. To na poszkodowanym spoczywa jednak obowiązek precyzyjnego wykazania wysokości szkody.
Z kolei zadośćuczynienie określa się zawsze indywidualnie, z uwzględnieniem całokształtu okoliczności, stopnia bólu i cierpienia poszkodowanego oraz jego strat moralnych. O wysokości zadośćuczynienia decyduje sąd, dlatego osoby poszkodowane zwykle domagają się bardzo wysokich kwot rekompensaty, licząc na korzystny wyrok.
Zwykle to właśnie wysokie kwoty zadośćuczynienia przesądzają o tym, że wyrok zasądzający opiewa na kilkadziesiąt lub nawet kilkaset tysięcy złotych. Niestety nie ma gotowego wzoru na wyliczenie zadośćuczynienia, dlatego konieczne staje się powołanie aktualnych poglądów doktryny i orzecznictwa, aby uzasadnić żądaną kwotę.
Jeżeli potrzebujesz pomocy w sprawie karnej lub cywilnej dotyczącej uszczerbku na zdrowiu, skorzystaj z pomocy doświadczonego adwokata. Profesjonalny pełnomocnik może walczyć o zmniejszenie kary w wyroku karnym, ale także zakwestionować wysokość odszkodowania lub zadośćuczynienia.
